علل ریزش گل ومیوه در درختان میوه

مقدمه :
دلایل زیادی در مورد ریزش میوه درختان قبل از رسیدن وجود دارد. بی جهت نگران نشوید ،ریزش میوه ممکن است طبیعی یا مربوط به آفت یا محیط باشد. با مشاهده و ارزیابی دقیق میتوان علت این ریزش را مشخص نمود و با انجام اقدامات مناسب از ریزش غیر طبیعی درختان جلوگیری نمود. ریزش طبیعی میوه درختان در اثر بروز برخی تغییرات در مراحل مختلف رشد بوجود می آید.
میوه درختان سیب ،گلابی و به در اوایل تابستان معمولا" به دفعات کمتر از گیلاس می ریزد. این ریزش نتیجه عدم توانایی درخت در تامین مواد غذایی برای تعداد زیاد میوه تشکیل شده روی درخت میباشد. گلدهی خیلی زیاد و گرده افشانی گسترده موجب تولید میوه به تعداد بیش از توان درخت در حفظ فیزیولوژیکی آن میگردد. درخت در تلاش برای ذخیره انرژی ،میوه های اضافی را می اندازد. اساسا" ،تنک کردن طبیعی در نتیجه رقابت بین میوه هاست.
عوامل نامساعد محیطی از قبیل سرما ،گرما و تغییرات ناگهانی رطوبت موجب ریزش میوه های نارس میشود. در رابطه با شرایط خاک در اثر آبیاری نامنظم ،کمبود عناصر غذایی نیز موجب ریزش میوه درختان میگردد. تشخیص کمبود عناصر غذایی در صورت بروز کمبود چند عنصر غذایی اغلب مشکل میباشد. تجزیه برگی می تواند به تشخیص کمبود نوع عنصر غذایی کمک نماید. گاهی در اثر باد بردگی علفکش ها ممکن است ریزش میوه درختان بوجود آید.
خسارت آفات و بیماری ها روی درختان میوه علائم مشخص تولید میکنند که با مشاهده علائم فعالیت آفات و بیماریها می توان به علل ریزش میوه ها پی برد.

علل ریزش برگ و میوه های نارس از درختان
همیشه اختلاف فاحشی بین تعداد گل تشکیل شده روی درختان میوه در بهار و تعداد میوه رسیده به مرحله بلوغ وجود دارد. برای باغدار در سال کم بار وقتی میوه های کوچک یا نزدیک به رسیدن از درخت می اُفتد موجب ناراحتی می شود. حتی در سال های پُربار فقط حدود یک تا دو درصد گل ها تبدیل به میوه شده و برای تولید محصول رضایت بخش جهت برداشت می رسند. برای ریزش بیش از حد میوه درختان دلایلی
وجود دارد و این ریزش عامل مهم در تعیین مقدار محصول قابل برداشت می باشد. همه میوه ها در بیشتر شرایط دچار ریزش مستمر بعد از گلدهی نمی شوند.
میوه درختان دستخوش دو یا سه موج ریزش می شوند. وقتی یک میوه کوچک می خواهد از درخت بیاُفتد در دیواره های اتصالی بین لایه های سلول های دمگل ساقه میوه تغییراتی ایجاد می شود و لایه ریزش بوجود می آید. این تغییرات تحت کنترل هورمون ها هستند و آنها نیز به نوبه خود تحت تاثیر عوامل دیگر می باشند..
لقاح : اولین موج ریزش بطور کلی بلافاصله بعد از گلدهی بخاطر عدم لقاح میوه ها صورت می گیرد. این ریزش معمولا" چند هفته ادامه پیدا می کند و بسته به نوع رقم قبل از تمام شدن این موج ممکن است دچار چند موج ریزش جزئی نیز شود.
باغدار در این مرحله می تواند با فراهم کردن ارقام دگر افشان مناسب و افزایش تعداد کندو زنبور عسل در باغ شدت این موج ریزش را کاهش دهد.
دومین موج اصلی ریزش میوه ها هنگامی اتفاق می اُفتد که میوه ها کوچک و به اندازه یک فندق هستند و حدود یک سانتی متری قطر دارند. معمولا" هر چه تعداد گل نسبت به اندازه درخت بیشتر باشد در مرحله اول درصد کمی از میوه های کوچک می ریزند و سپس در موج دوم درصد ریزش میوه ها بیشتر می باشد. باغدار ریزش میوه ها در موج دوم را می تواند از طریق ذیل کاهش دهد.
1- تامین رطوبت همیشه به اندازه کافی مخصوصا" در ایام آب و هوای گرم و وزش بادهای خشک که موجب تخلیه سریع رطوبت خاک می شود مهم است.
2- جلوگیری از ایجاد خسارت به ریشه ها بوسیله ادوات کشاورزی یا آب ماندگی یا پوسیدگی ریشه .
3- اطمینان از تامین عناصر غذایی ، مخصوصا" ازت مهم می باشد و در این مورد سلامت شاخه و برگها و بُنیه رضایت بخش درخت معمولا" راهنمایی خوبی است.
4- از دادن بیش از اندازه کود شیمیایی خود داری نمائید.
ریزش پیش از برداشت
بسته به شرایط آب و هوا در دوره اصلی رشد میوه ریزش زیادی صورت می گیرد. وقتی میوه ها نارس هستند لایه ریزش تشکیل می شود و میوه ها از درخت می اُفتند. برخی عوامل محیطی موجب این نوع ریزش می شود.
1- در تابستان های گرم و خشک ریزش پیش از برداشت میوه مخصوصا" در ارقام سیب جاناتان (jonathan ) و گراونشتاین ( Gravenstein ) اتفاق می اُفتد.
2- دوام طولانی مدت آب و هوای مرطوب در اوایل زمستان عموما" موجب ریزش پیش از برداشت میوه می شود. این ریزش به نظر می رسد عمدتا" ناشی از رقابت بین میوه ها در حالت عرضه محدود آب و غذا باشد. محلولپاشی هورمون های مصنوعی می تواند ریزش نوع سوم را کنترل کند . بدلیل بهم خوردن تعادل بحرانی هورمون های گیاهی در درخت لایه ریزش میوه تشکیل می گردد و این تعادل می تواند تحت تاثیر مواد هورمونی باشد.
چگونه می توان از ریزش میوه سیب جلوگیری کرد ؟
عموما" در سالی که درختان سیب و یا گلابی پر از شکوفه گل می شوند همه آنها تبدیل به میوه نشده و ریزش می کنند. این اختلاف بسیار گل و میوه امری طبیعی محسوب می شود. طبق تحقیقات پرفسور Friedrich چناچه 4 تا 6 درصد گلها در سیب و گلابی و 10 تا 20 درصد گلها در گیلاس و هلو و زردآلو به میوه تبدیل شوند در آن سال محصول خوبی در انتظار باغداران خواهد بود. در ادامه نتیجه گرفت که رابطه مستقیمی بین تعداد دانه در درون میوه سیب و ریزش میوه آن وجود دارد. چنانچه تعداد دانه های درون میوه بالغ بر 2 عدد گردد، بعلت کمبود میزان هورمون مترشحه این میوه‎ها ریزش حاصل می کنند و اگر همه دانه های درون میوه که حداکثر به 10 عدد میرسند تکامل پیدا کنند بعلت کوچک بودن دانه های باز هم میزان تولید هورمون کم شده و سبب ریزش میوه می گردد و اگر دانه ها حد متعادل بین 5 تا 7 دانه باشند ریزش کمتر و در نهایت محصول بیشتر خواهد بود.
برای ریزش بیش از حد میوه درختان دلایلی وجود دارد و این ریزش عامل مهم در تعیین مقدار محصول قابل برداشت می باشد. همه میوه ها در بیشتر شرایط دچار ریزش مستمر بعد از گلدهی نمی شوند.و عوامل زیادی از جمله موارد زیر دخیل هستند :
- عوامل محیطی ( باد شدید ، دمای کم و یا زیاد ، رطوبت ... )
- ژنتیکی ( ارقام حساس و یا مقاوم به ریزش ... )
- هورمونی ( اثرات هورمون اکسین ، سیتوکنین ، جیبرلین ... )
- برخی آفات و بیماری ها ( مانند کرم سیب و پوسیدگی مغز میوه ... )
- نوع تغذیه ( عناصری چون ازت ، روی ، بر ... )
بطور کلی محققان شایع ترین دلیل ریزش میوه را عدم تلقیح مناسب در زمان گرده افشانی میدانند. و وفور میوه در درخت و باغ را ، همین عامل لقاح تعیین میکند. حتی ریزشهای بعدی نیز در اثر عدم لقاح مناسب ارزیابی میکنند . بطوریکه عدم لقاح موجب ریزش صد در صدی میوه میشود و لقاح ناقص با توجه به ساختار گل در درخت سیب که میبایست ده عدد تخم یا دانه در داخل میوه تشکیل شود با وجود کمتر از 5 تخم ، ریزش میوه در تابستان حتمی خواهد بود. بدین جهت سایر عوامل موثر در ریزش را که عوامل خارجی در بالا ذکر شد در اهمیتهای بعدی قرار خواهند گرفت.
بطور کلی مراحل ریزش میوه سیب و حتی گلابی را در موارد زیر خلاصه کرد:

1- مرحله اول ریزش :
ریزش میوه در مرحله اول در درختان سیب بلافاصله بعد از ریختن گلبرگها شروع شده به مدت 2 تا 3 هفته ادامه می‎یابد. در این مدت مخصوصاً میوه هایی ریزش می کنند که از لحاظ تعداد دانه های تشکیل شده بسیار کم و با اینکه عمل تلقیح در آنان بطور ناقص انجام گرفته باشد در اکثر مواقع مقدار ی از میوه ها در این مرحله بر اثر خود تلقیحی یا عدم تلقیح ریزش می نماید.
2- مرحله دوم ریزش یا ریزش میوه در خردادماه :
ریزش دوم میوه در درختان سیب و گلابی که بنام ریزش در خرداد ماه موسوم است بیشتر مورد توجه قرار می گیرد زیرا در این زمان میوه تقربیاً به اندازه یک فندق شده در حدود چند هفته بعد از ریزش اول شروع شد، و به مدت 2 تا4 هفته ادامه پیدا می کند. شروع این ریزش چند هفته بعد از ریزش اول است و به مدت 2 تا 4 هفته ادامه پیدا می کند شدت ریزش در این مرحله بسیار زیاد بوده مخصوصاً در بعضی از واریته ها اعداد زیادی از میوه های تشکیل شده خود را از دست میدهند. بدون شک دراین مرحله ریزش علاوه بر اثر کمبود مقدار هورمون های لازم عوامل دیگر مانند مواد غذایی آب و پایه نیز رل مهمی باز می کنند.
3- ریزش قبل از رسیدن کامل میوه:
این ریزش 2 تا 3 هفته و گاهی چند روز قبل از رسیدن کامل سیب درخت مشاهده می گردد. علاه بر فاکتور های خارجی مانند کم و یا زیادی آب، ضعف و یا قدرت باردهی بیش از حد درخت، کم و یا زیاد بودن مواد غذایی، افزایش درجه حرارت ناگهانی و خشکی بیش از حد عوامل ارثی نیز بستگی دارد.
در این بحث علل ریزش در زمان رسیدن میوه مورد بررسی قرار میگیرد. پ‍‍ژوهشگران عقیده دارند که یک سری هورمون و تنظیم کننده های رشد در نوک جنین و بذر ترشح ، و باعث میشوند که دم میوه به درخت چسبیده و میوه وجنین از درخت مادری تغذیه نمایند و به رشد و نمو خود ادامه دهند ؛ این مواد اگر به هر عللی ترشح نشوند و یا غلظت این مواد در داخل نسج درخت کم شود درخت حس میکند که جنین تکامل یافته و شروع به تشکیل لایه جداکننده در دمگل میوه مینماید که نهایتا" میوه ریزش می کند.
جلوگیری از ریزش میوه با هورمون پاشی:تحقیقات ثابت کرده است محلولپاشی هورمون های مصنوعی می تواند این نوع ریزش راکنترل کند .
نوع هورمونی که بهترین نتیجه را می دهد بسته به نوع میوه تغییر می کند و با کاربرد درست و به موقع هورمون می توان نتایج قابل توجه به دست آورد.
نفتالین استیک اسید شبه هورمونی است که برای جلوگیری از ریزش میوه قبل از برداشت بصورت محلول پاشی مورد استفاده قرار میگیرد. این ماده خطرات سویی روی محصول سیب ندارد و میتواند در همه ارقام سیب مورد استفاده قرار گیرد . نفتالین استیک اسید حدودا" سه روز بعد از سمپاشی اثر خود را بروز میدهد و دو تا سه هفته بطور موثر و ملموس از ریزش میوه جلوگیری میکند.
مقدار مصرف : 25 گرم نفتالین استیک را در 100 سی سی الکل سفید حل میکنیم ( این ماده مستقیما" در آب حل نمیشود ) بعد همه محلول آماده را در هزار لیتر آب ( یک تانکر سمپاش ) میریزیم و روی میوه های درختان سیب محلول پاشی میکنیم.
شرایط :

1) بهترین زمان محلولپاشی 10 تا 15 روز مانده به برداشت میوه میباشد.
2) دمای هوا حداکثر 25 درجه سانتی گراد باشد محلولپاشی در صبح یا عصر توصیه میشود.
3) از اختلاط محلول با سایر سموم حشره کش یا قارچ کش و یا حتی کودهای مایع جدا" خودداری شود.
4) بعد از محلولپاشی رطوبت جو ، شبنم ، حتی بارندگی اثر هورمون را بیشتر میکند.
از عیوب این محلول مدت زمان کم اثربخشی آن یعنی 2 تا 3 هفته میباشد بعد از این زمان ریزش میو ه در صورت برداشت نکردن شروع خواهد شد و تکرار محلولپاشی اثر چندانی نخواهد داشت.
ترکیبات شناخته شده دیگری از گروه فنوکسی مانند ( 2-4-D ) ,... , نیز ماده ای بنام تجاری اتفن وجود دارد که بجهت محدودیت در استفاده کمتر توصیه میشود اتفن بیشتر در درختانی که میوه آنها با تکان دادن و بصورت مکانیزه برداشت میشود مانند گردو ، گیلاس ، آلبالو ... بهترین کاربرد را دارد.
ریزش میوه درختان انجیر
اگر به درخت انجیر آب زیاد و یا آب کمی داده شود موجب توقف تولید میوه شده و یا درخت میوه دهی خود را شروع نمی کند. تنش کم آبی در درخت انجیر باعث می شود که درخت برای زنده ماندن میوه تولید نکند یا موجب ریزش میوه روی درخت شود
گل های ریز انجیر ناپیدا هستند , به صورت دسته در داخل میوه های سبز به نام سینکونیوم قراردارند. حشرات گرده افشان به گل ها از طریق روزنه واقع در راس سینکونیوم دسترسی پیدا می کنند. در مورد انجیر معمولی همه گل ها ماده هستند و نیازی به گرده افشانی ندارد. سه نوع انجیر دیگر وجود دارد که آنها گل نر و ماده دارند و برای تولید میوه نیاز مند گرده افشانی هستند.
انجیر معمولی میوه اول خود به نام میوه بربا را در بهار روی رشد فصل گذشته تولید می کند. میوه دوم خود را در پائیز روی رشد جدید بوجود می اورد و به نام میوه اصلی شناخته می شود.در اقلیم های سرد میوه بهاره به نام بربا در اثر سرما ازیین می رود.
بیشتر میوه های انجیر وقتی به یک سوم اندازه خود رسیدید می ریزند. علت آن می تواند نامناسب بودن رقم درخت انجیر برای منطقه باشد( چون ممکن است نیاز به گرده افشانی داشته باشد .)
میوه دهی درخت انجیر ضعیف است علت می تواند کندی در رشد درخت باشد. آسیب دیدن ریشه درخت انجیر در اثر خسارت نماتد یا شرایط ضعیف خاک یا وجود آب اضافی در اطراف ریشه درخت می باشد.
میوه درخت انجیر بزرگ نمی شود و برگ ها کوچک هستند علت تولید پاجوش های خیلی زیاد درخت می باشد.
میوه انجیر سفت است و قبل از رسیدن در آب و هوای گرم , خشک می افتد.علت آن می تواند گرمای بیش از حد باشد.
مصرف ازت به مقدار خیلی زیاد موجب عدم تولید میوه در درخت انجیر می شود. مصرف ازت به مقدار زیاد موجب رشد رویشی بیش از حد شده ودرخت شاخه و برگ های زیادی تولید می کندو در نتیجه این نوع درخت میوه خیلی کمی تولید خواهد کرد.
اگر به درحت انجیر آب زیاد ویا آب کمی داده شود موجب توقف تولید میوه شده و یا درخت میوه دهی خود را شروع نمی کند. تنش کم آبی در درخت انجیر باعث می شود که درخت برای زنده مانده میوه تولید نکند یا موجب ریزش میوه روی درخت شود.